Hoe heet de mechanische weergave van de cyclische aard van astronomische objecten in één uurwerk?

Mechanische planetaria, ook Orrery-planetaria genoemd, zijn bekend uit verschillende vroege culturen. Archimedes zou al hebben beschikt over een primitief planetarium waarmee de bewegingen van de zon, de maan, en de planeten kon worden voorspeld. In 1902 ontdekte archeoloog Spyridon Stais tussen de voorwerpen die in een scheepswrak bij Antikythera waren gevonden, een klomp geoxideerd materiaal met daarin een mechanisme met tandwielen. Aangenomen wordt dat het mechanisme, dat uit 82 v.Chr. dateert, werd gebruikt als astronomisch uurwerk.

Een dergelijk planetarium heeft het uiterlijk van een klok, doch met meer wijzers (5 à 8). Aan het uiteinde van de wijzers zijn de planeten bevestigd. De wijzers kunnen door een motortje of handmatig worden rondgedraaid. Het is voor weinig geld te koop.

Veel groter, maar wezenlijk niet anders is het mechanische planetarium dat Eise Eisinga in 1781 in het plafond van zijn woonkamer in het Friese Franeker bouwde. Dit planetarium is nog steeds in werking en wordt aangedreven door een slingeruurwerk.