Tegenwoordig is Aquileia een kleine stad in Noord-Italië met ongeveer 3.500 inwoners maar in de tweede eeuw gold het als de zesde grootste stad van het Romeinse Rijk met naar schatting 100.000 inwoners. In de vierde eeuw zou het nog altijd de negende stad zijn geweest.

Dat had Aquileia te danken aan de unieke ligging: het lag aan de rivier de Natiso (Italiaans: Natisone), zo'n 6 kilometer van de Adriatische Zee. De rivierhaven is ondertussen verzand omdat de rivier haar bedding heeft verlegd maar Aquilea was een bijzonder belangrijk handelcentrum. De ontdekking in 130 van goudaders in het huidige Klagenfurt am Wörthersee, nu in Oostenrijk, droeg alleen maar bij aan die positie.

In 452 werd Aquileia vernietigd door de Hunnen onder leiding van Attila. De stad bleef bestaan tot de invasie van de Lombarden in 568 maar verloor nadien serieus aan belang.

De basiliek van Aquileia en de archeologische zone (met onder meer een forum en de oude haven) staan sinds 1998 op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Veel resten dienden echter in de loop der eeuwen als steengroeven.

De Basilica di Santa Maria Assunta ofwel Basiliek van Aquileia dateert uit de 11de eeuw maar is gebrouwd over een vierde-eeuwse vroegchristelijke mozaïekvloer en een crypte met fresco's. Het was de op één na belangrijkste kerk van de vroegchristelijke wereld, na de toenmalige Sint-Pietersbasiliek.

Meer informatie: nl.wikipedia.org